Jan 16, 2012

Kan Khua - Hriatreng Na'n Hei hi

 - Remlala Chinzah

Thenkhat chuan hun inherah neih sum chenin khaw tin an chuan ang a, lenlai dinthar tum ang maia zai tin an chhiar laiin keini chuan Kolkata bawk kha kan hrechhuak leh thin ang a, khawvel hi a va mawi em kan ti leh thin ang.

Kawng kama eisiam chu sawi loh bus conductorte nen lama hmelhriat kan lo neih ve zel zul tawhna a nih vang khan Kolkata hi theihnghilh zia kan ni lo va, credit leh debit tihvel inkara kan han inhai buai viau hnu pawh hian he khua leh kan nun khan a khat tawk hian min rawn kan leh thin. He khawpuiah hian lehkhabua chhiar chhuah theihloh zirlai tam tak ka zir a, changkanna kawrawngin thalai tam tak a hruai bo laia zam ve ngailo ka thian chhar takte kha ka hre reng tawh dawn a ni.

Thlen thlak hlima Chowringhee kawtthlera ‘tharrtih phaif’ tia au aute pawh haw chhoh leh dawnah meuh chuan ‘phorhtih phaif’ tiin an lo au ta a, thiante nena lungleng em em a thla bial kan lo lawm ve fona Usha factory hmun hlui, Ushagate an tihahte pawh sumdawnna hmunpui dinin South City tih ang reng hmingte an lo puttir ta. Kum sawm em pawh a vei hma a hetiang hmasawnna hmuh theih rawn thleng hian rualawhna nasa tak min pek piah lamah kan hun liam ta te kha nunhlui an chang ta tih rilruah a nemnghet a, kan hunlaia Kolkata leh kan nunhlui ngaihawm takte kha hun inher ruala an tham ral kan phal dawn lova, thawnthu angin kan sawi nawn leh thin ang.

Khawvel sawrkar ropui Kumpinu te meuh pawhin bu khuarna atana an lo hman, khawvel deng chhuaka nawmsip an lo bawlna Kolkata hi belhchian zawh poh leh a ropui a, Bengal Renaissance thlipuite’n tuna India ram kan hmuh a lo pianna tura kawng an lo sial nasat zia ngaihtuahte phei chuan kum hnih khat Kolkata tui liak hming han put ve ringawt pawh inchhuanna tham chu a tling hrim hrim. He khua hian sang tam tak tan malsawmna a lo thlen tawh a, Zofate tan pawh hian eng malsawmna emaw tak chu a pai ngei ang tih a chiang a ni.

Chutiangte leh thil dang tam tak ngaihtuahin hmabak eng tak neiin inhre mah ila beisei ang hian thil hi a rawn thleng mai thin lo. Khawpui kal ngai lo tih rilrua kan inhriat veng veng laia a sehhlumtu ni awm fahrana tu emaw ni rawn lang ve hlawl maite khan keini chauh hi kan lo ni biklo tihte kha min hriattir a, house tuala kuhva hring zuar tih lohah kha chuan a lawm ber ka ni mai awm asin. Amaherawhchu Kolkata awm chhung zawng maia khatiang kaihhruai hna ka chanvoa ruat a ni kha lawm tur nge lawm loh tur hriat har ka la ti fo.

Hostel lama kan invawmluh hnua kan nun kha a hlimawm thin. Park Street velah mite’n sum leh pai engzat tehreng nge an khawh ral a, eng tiang takin nge nunchan an zir tih ngaihtuah hleklo khan ni kan chhiar a, tlai lama sangha manna tur nghakuai kan neih chuan thil dang vak a ngai tawh lo. Tute emaw anga phone message fahrah te te lo sir tlukpui zankhua chi kha kan ni lova, thla rawn eng se tingtang kan nei a, Santosh tape deck, Chandni Chowk pum chhuak ngat kha kan kawl bawk a, rual kha kan awt biklo thin teh a nia. Thla bial zanah a rau a thawh fuh tum chuan Ushagate-ah ngat le kan han ti a, an pump-house tualah thlan tla phungin kan va pawnto thin a nih ngai kha.
Awmna hmun a zir zel hian lung tilengtute hi an lo dang ve thin a lo ni. Awm tirh chuan choak hramte leh mipui zi nuai nuaite khan thaw an ti ipik a, amaherawh chu Lalrema te thenawma slum naupang infiam mai maite leh rickshaw chung zar hliap thelretpuan atanga ruahtui rawn far fiap fiapte, chawhnu tlang hera dawr inkhar thuap thinte leh thim hlima kawng sira thingpui no dawm khu vang vang maite’n lung an han tihlen viau theih hnu chuan nunte hi a lo hahdam a, Zoram chu ngai viau mah ila hlawhtlinna em em la neih loh phei chuan haw fote hi a lo chakawm reng bik hauh lo.

Han awm tlangnel ve deuh hnu phei chuan hruaitute khan fuihpawrh tehah khan min neih a, mi tih duh loh tha tha kha phur surhin kan ti leh mai thin. Kan Chuailo buaipui chung changte kha sawi tham chu a awm ve hrim hrim. Zirtawp tlaiah hriselna bua inziak ang thlapa ka lo insawizawia ka lo inbualfai tawh hnuah thawhtan nei reng reng lo Lalrema kha ka roomah a Michigan tawnzau pawl nen khan a rawn lang mawm zul ang a, rickshaw pu in a rawn zui ngei bawk ang. A chuan mante ka lo peksak hnuah chu rickshaw bawk chuan veng tlabirh lamah Jimmy-a in kan pan ang. Mi kawm kara thui fe kan kal hnuin eng tin tin emaw kan kual ang a, kan thleng thei hram ang. House-a Para mikhual nula rim kan va bia ang a, kan lenna pa computer chu Chuailo buaipui nan kan mamawh miau avangin kuhva hring tam tawk tak leh tualchhung chanchin tharlam engemawzah a rawn hawn ngei ngei tura ngaih a ni.

Khatianga phuailuai taka a bul kan lo tan Chuailo hmelte tun thlenga hmuh tur a la awm hian rilru a tithar thin a, thinlung taka Kolkata min chhuahsantir theilotu leh tun thlenga neitu rilru min la puttir tlat theitu thenkhat zinga pakhat chu Pathianni tuka ni sensa hnuaia 8B vela kan lo vahvaih pui thin Chuailo kha a ni.

Sawi leh sawi hnu fur leh thal engemaw zat han hman liam hnu chuan a sik leh sate pawh ngaiah kan lo nei ve mai a, han chhuahsan dawnah meuh chuan awm leh chhan tur chhuanlam kan dap titih lo chauh zawk a ni. BT road atanga By-pass, Kestopur atanga Ajoynagar thleng khan lung tilengtu vek an lo ni a, Lenin Sarani han tih emaw, Nalban han tih emaw ringawt paw’n hriatchhuah tur ngah deuh Hriatpuia te ang phei chu an meng tui nghal par zel a nih kha. Chuan puite’n an zir phawt chuan 240 bus-ah te pawh kan nui var var thei a, taxi a tlan zur zur ai chuan tram car a chuang a Maidan vela insawh phei beuh beuhte pawh kha a nawm zawk chang a awm fo mai.

Kal thar lawm ni mawlh kha a ropui thin. Cee-tei leh Mangaihin an bathlar atangin mi an lo hui hai a, rimawi thum dup dup karah Hlimpuia te chak zet zetin an vei fua fua a, a boruak chuan kal tharte thauah manin Rammuana te khuang vuak rualin an lungphu a su dup dup thin. A hun taka kan tan theihloh vanga Hriatpuia te thinrim Texas sual huai ang maia an han din kak ta hunah Jimmy-a te banner hlam duai duaiin an rawn thleng ang a, Ballygunge house a kuhva awm zawng zawng an rawn khar chhawng phei nghal ang. Khawvel kha a hlimawm thin asin. Thil mak tak mai chu kal thar thahnem tak kan lawm lut a, hlawhtlinna nena thlah liam erawh kan nei tlem leh viau si thin kha a ni. Kan inlawm luh nia kan thlarau chanin min uap reilo lutuk thin kha thil pawi tak niin ka hria.

Tun hma chuan zirlai pawl tih vel hi zirlaite tihmasawn theilotu an nih chang a awm thin a, amaherawhchu keini Kolkata angahte kha chuan a danglam tih chiang taka hmutu ka ni. Zirlai pawl hminga hma han lak tehchiam awm lem lo mahse Mizo zirlaite leh zir ve lo chen khan KMS khan min phuarkhawm a, in unauna tha tak a siam a ni. Keini awm ve lai kha chuan a nawlpui zawm ve vaklo leh ngai pawimawhlo ho apiang kha buaipui ngai kan niin ka hre thin. Mahni zirlaia hlawhchham ta te leh mualpho taka haw ta te pawh a nawlpui kalphung ngai pawimawhlo an ni fo. Khawiah pawh awm ila Mizo kan nihna hi a bo dawn lo a, kan Mizo kalphung pangngai zawm ve mai hi a himin a hahdam em em a ni.

Hnam dangte laka Mizo kan danglamna nia ka hriat chu tanrual kan thiam em em kha a ni. North East Sport kan neih nikhuate khan chu chu a lang chiang thin. A pui a nawi, zirlai leh zirlo chen khan kan thawkchhuak a, Mizo hmel kan timawi thin. Khang hun lai kha chuan Pu Dinpuia kha khuangpui nen a rawn thawkchhuak a, a khiangkawi ipteah chuan tuibur, camera leh Pi Hma-i sahdah bur a awm ngei ang. Urhsun taka Cee-tei leh Mangaihi volleyball beng tur in warm up lo phar kual vel piah deuhah zirlai zawng zawng tana u Apuii leh a chekawite an lo chiau chul ang. Pi Tinrengi leh a thuihhruaite thawm a lo rin viau takah chuan Pu Lala te nupa rawn thleng lo hui hai turin pa mawng zang Pu Dova pawh a phe vut deuh thaw tura ngaih a ni. Pharmacy Puia leh nurse ho an rawn thleng ang a, an hnungah ri thei chitin reng nen Pu Faktea te nupain an rawn zui ang. Sir khata SA hostel nula ho an lo euh that that hnu phei chuan Jimmy-a pawhin kuhva hring fun hnih khat chu a lo sem zo tawh ngei ang chu. Khatiang nuaih kan nih tawh kha chuan min el pha ve deuh ber Ralleng ho pawhin cho loh enin min en sa mai a, kan tan chuan tanrual hi chakna a va’n ni chuang bik tak em.

Lungkham nei lek lo a kan lo tal ve na, khawvel hi hlimna a khat nia kan lo hriat a, hringnun hi beiseina nena kan lo thlir ve thinna hmun Kolkata khawpui hian eng malsawmna nge kan tan a ken tih hi keimahniah a innghat tlat a, thenkhat tana lehkhabu atanga chhiar a hriat ngai tam tak hi he khawpuia chengte tan chuan nitina tawnhriat hmanga thiam theih a ni. Kumpinu sumtual hmun hlui leh an sulhnu zo zaite, ram zalenna sualtute sulhnute leh khawtlang siamthatna hna ropui lo thawktute sulhnute hian ram tina zirlaite thinlungah nasa takin phurna an lo thlen tawh thin a, Mizote pawh hian heng atangte hian hmasawnna leh hriatna chhar tur kan nei ve ngei ang.

Plassey atanga partition, black hole tragedy atanga ram zalen ni thleng khan he Kolkata leh a mi chengte hian hun harsa tak tak an lo hmachhawn tawh thin a. Chi inthliarna nasa takte lo hmachhawn tawhin white town leh black town tite hiala an lo then hran pawh he khua hi a ni. Chutiang karah chuan harh tharnate rawn thleng zelin hma lam an pan zel a, kum zabi sawmpariat leh sawmpakuana chhoa an lehkhathiam hmasate hmathlir kha an thleng ta. Chumi rah duhawm tak chu sang tam takin an lo seng tawh a, Zofate pawh a zar zotu tam tak zingah kan tel ve ta reng a nih hi.

Mizote hi kan rilru a no em em a, khawhar pawh kan ngai theilo. Hunpui lo thlen nikhua hian a lang zual thin. Masi a lo hnai a, Kolkata angahte pawh boruak a lo nuam tawh a, zawngtah bilhbawlawk han tih ringawtte khan lung hi a tileng veng veng tawh mai thin. Khawhar hlauh vang khan hruaitute’n ro an han rel a, nuam zetin krismas te chu kan tlak ve leh mai thin a nih kha. Tlai lamah kan han zaikhawm a, a tui tak tak leh tak tak loh hriat miah loh, tui hmel awm tak si khan Pi Kimtei te an han zai a, Pu Fima te an han bass per teng chher chher a. Awmze thuk tak neia Parate’n thutna an han thlak hnu leh Pi Rinpuii te lam phar velin Judai ram lam hawia Bethlehem daite an zuk hawl thuak thuak hnu chuan fatu kumhlun Parema te pawhin chaw an lo khawrh khu vung vung tawh tlangpui a, Zoram ngailo tak khan kan tlingtla ve mai zel chu a ni.

Ni khat pawh tihfuh loh tum chuan a rei theih hle laia kum engemawzat kan lo awm ve tawh miau avangin Kolkata hian kan nunah hriat reng tur thil tam tak a hnutchhiah lo theilo. Hun lo taka van zaipawl membera min kaisan khalhtu Ricky-da hova damlo tanpui nana kan carol tumte kha hriatreng loh theih a ni lo a, municipality thuneitute hlau reng renga kan hostel gate a thingpui siam Tapan-a’n ice cream zawrh hna a hmuh nia kan lawm ziate kha theihnghilh theih a ni tawh lo. Lawngpute biakin deuh bik, St. Nicholas biakina thianpa Bena ber kher leh zai thiam ka tih miahloh Jimmy-a nena mipui hmaa kan va zai ve ringawtte, hla chang khat bak sak chhuah thiam kan neilovin khawvel hi ral daih se kan tih lai leh Bengali hawrawp kan chhiar thiamlo pawi kan tih vawng vawng laia inkhawm bana Pi Zomuani’n min han chibaite, khunkhan taka lawmthu sawi paha min han fak lai hmelte mithlaa a rawn lan chang hian zai tura min ko ve ringawttu chalkawlh deuh kha engti zawng emaw taka han thungrulh ve hlak hi ka chak thar leh thin.

Ka thian ngaihawm takte khan eng scientific calculation mah min zirtir ka hre lova, khawilai Victorian age literature mah min tulh ka hre heklo. Amaherawhchu Kolkata han sawi apianga ka hriatchhuah ve ziah ka thiante khan hmun danga ka zir theihloh tur zirlai tam tak min zirtir hian ka hre tlat thin. Zo hnahthlak zawng zawng zai khata kan luanna Kolkata khawpuiah ngei khan vawi khat tal thiante nen kawtthler hrang hrangte han suartluan leh i la, nunhlui hriatreng nan an lamlian zau pui puite kha han dungchhir leh hep hep mai ila ti tein ka ngaihtuah fo thin.

Kolkata leh kan nunhlui ka hriatchhuah chang apiang hian he hringnun hi a lo mawi thar leh thin a, he khawvel hi a lo hlimawm thar leh thin. Thing hnahte chu an tla kawlh a, a hun takah an rawn chawr no leh mai a, keini chu kan tuai thar leh tawh lovang. Chutichuan Bow street a i kal chang chuan Mizo hmel a lo mawi theih nan hengahte hian Mizo tlangvalte ni sensa hnuaiah an lo vakvai tawh thin tihte rawn hria la, tlai ni nema Hooghly luipui ferry-a i chuan changte chuan khi’ng Rabindra Setu atangte khian zun phur valate’n he luipui thlir hian hringnun hi an lo tahpui tawh thin tihte rawn ngaihtuah chhuak ang che. Howrah rel station a rel tut ruai ruai i hriat changte khan he Kolkata leh thian hlui kan then takte kha i rawn hre ve ngei dawn nia.

Chhuihthangvalate kha.